Żałoba
Żałoba w społeczeństwie kojarzona jest przede wszystkim ze stanem smutku przeżywanym po śmierci bliskiej osoby. W rzeczywistości jest to o wiele szersze pojęcie, oznaczające reakcję człowieka na utratę. Oprócz smutku, pojawia się cała gama uczuć takich jak wściekłość, gniew, rozpacz, bezsilność, poczucie winy, przytłoczenie, poczucie zagrożenia, czy uczucie pustki. Stan żałoby może pojawić się również po rozstaniu z bliską osobą, rozpadzie związku, utracie zdrowia, pracy, pieniędzy, czy nawet zakończenie pewnego etapu życia, za którym tęsknimy.
Jakie są objawy żałoby?
Okres żałoby jest niezwykle indywidualnym zjawiskiem i każdy przechodzi go zupełnie inaczej i w różnym stopniu nasilenia.
Do objawów żałoby możemy zaliczyć:
- problemy z zasypianiem,
- wyczerpanie,
- nadmierną pobudliwość, lub przeciwnie – ospałość
- smutek
- poczucie pustki i samotności
- poczucie przytłoczenia lub presji
- lęk o przyszłość
- drażliwość, wybuchy złości
Żałoba jest wyjątkowo stresującym zjawiskiem, a więc organizm często reaguje na nią poprzez zmiany w układzie hormonalnym. To z kolei powoduje cały szereg objawów takich jak: mdłości, wysypki, bóle głowy, bóle mięśni, czy obniżoną odporność na infekcje. Podczas żałoby nasz organizm jest mocno przeciążony, dlatego o wiele ciężej radzi sobie z poszczególnymi chorobami.
Po stracie następuje również cały szereg zmian w procesie myślenia oraz w procesach poznawczych. Mogą pojawić się tendencje do pomyłek, roztrzepania czy “wyłączanie się” podczas rozmów. Często pojawiają się też problemy z pamięcią, koncentracją, a nawet trudności z wysuwaniem logicznych wniosków i zrozumieniem. Niekiedy mogą też występować stany zamroczenia, a nawet słyszenie głosów.
Oprócz powyższych objawów następują również zmiany w dotychczasowym zachowaniu takie jak większa wrażliwość, częsty płacz, odnowienie lub zerwanie pewnych relacji, zmiany gustu muzycznego, angażowanie się w nowe zajęcia, czy przejmowanie nowych ról w społeczeństwie.
Objawy oraz ich nasilenie zależne są od etapu żałoby, w jakim człowiek aktualnie się znajduje.
Jak długo trwa żałoba?
Oczywiście różnice w odczuwaniu pewnych zjawisk, różnią się pomiędzy osobami znacząco, jednak zazwyczaj zachodzi w następującym porządku:
Faza 1 - Szok, niedowierzanie, zaprzeczenie
W początkowym okresie po otrzymaniu informacji na temat straty, człowiek nie wierzy w to co się stało, neguje fakty, nie chce przyjąć ich do wiadomości. Tej fazie towarzyszy poczucie odrealnienia, łudzenie się, że nic się stało, że to tylko żart lub zły sen i niedługo wszystko wróci do starej normy. Często pojawiają się już silne emocje oraz płacz czy krzyk, lub przeciwnie: otępienie, bezruch, pustka, milczenie, a nawet utrata kontaktu z rzeczywistością. Zdarza się również tak, że w późniejszym czasie bardzo niewiele pamiętamy z początkowego etapu żałoby, trudno nam przypomnieć sobie wydarzenia, usłyszane słowa czy inne szczegóły z tamtego okresu. Faza pierwsza trwa od kilku godzin do kilku tygodni.
Faza 2 - Tęsknota i żal
Gdy do człowieka dotrze już informacja o stracie, przychodzi niezwykle silny żal, smutek i rozpacz. Tej fazie towarzyszy tęsknota, której nie da się ukoić, a nawet gniew. W tym okresie emocje są odczuwane najsilniej, a poczucie bólu jest największe. Faza druga trwa kilka tygodni.
Faza 3 - Dezorganizacja
Trzecia faza jest konsekwencją silnej fali emocji, która wystąpiła w fazie drugiej. W tym okresie osoba, nie potrafi jeszcze odnaleźć się w nowej rzeczywistości i uporać się ze smutkiem. Zazwyczaj trudno jest wtedy wrócić w pełni do swoich obowiązków i przyzwyczajeń. Często człowiek ten wycofuje się z kontaktów społecznych. W tej fazie istnieje ogromne ryzyko rozwinięcia depresji.
Faza 4 - Reorganizacja, akceptacja
W tej fazie człowiek uczy się adaptować do nowej sytuacji i odkrywa nowe sposoby na życie po stracie. Osoba, która do tej pory była pogrążona w żałobie, zaczyna chętniej rozmawiać z innymi i z większą łatwością wykonuj codzienne obowiązki wraca do Wspomnienia dalej pojawiają się intensywnie, ale są zdecydowanie mniej bolesne. Osoba ta, znacznie optymistycznie patrzy w przyszłość i częściej odczuwa radość.
Fazy te mogą zachodzić naprzemiennie. U jednej osoby dana faza będzie trwała dłużej, a u innej krócej. Może zdarzyć się sytuacja cofnięcia do wcześniejszej fazy przeżywania żałoby, na przykład wtedy, gdy zbliżamy się do rocznicy śmierci bliskiej osoby. Wtedy powtórnie możemy przeżywać ból rozstania tak intensywnie jak na początku.
Kiedy mówimy o żałobie patologicznej?
Osoby przeżywające patologiczna żałobę nie potrafią po kilku miesiącach wrócić do pełnienia ról społecznych – matki, żony, pracownika. Porzucają aktywność, która kiedyś sprawiała im radość. Codziennie siedzenie na cmentarzu, przeglądanie zdjęć, rozpamiętywanie wydarzeń z przeszłości może być objawem rozwijającej się depresji. Często spotykanym i niepokojącym objawem tego stanu jest zaniedbywanie własnego zdrowia. Przewlekła rozpacz po zmarłej osobie może doprowadzić do samookaleczeń lub nawet samobójstwa.
Jak terapia może mi pomóc?
Żałoba jest naturalnym zjawiskiem nie wymagającym leczenia. Większość z nas przechodzi przez nią i wraca do normalnego funkcjonowania. Jednak w sytuacji przedłużającej się żałoby, warto skonsultować się ze specjalistą, który pomoże nam przejść przez ten trudny etap i wrócić do życia mimo straty.